Kunst 'VanKleinsAfAan'

Lasso: Kunnen jullie kort uitleggen wie jullie zijn en wat jullie doen?

Anne-Beth Schuurmans: Ik werk bij Cie sQueezz, dat in 2012 ontstond. Naast onze carrières als danser en performer richtten Marie-Rose Mayele-Venneman en ik het op als onafhankelijk platform om interdisciplinair theater en dans voor de allerkleinsten te produceren. We wilden onze eerste creaties met onze vrienden delen en een plek creëren waar niet enkel kunstenaars maar ook early childhood professionals konden samenkomen. Zo is VanKleinsAfAan gestart. Verder werk ik ook bij 2TurvenHoog in Almere, een avontuurlijk kunstenfestival voor iedereen van twee tot en met acht jaar.

Gerd Lannoo: Ik ben actief in de werkgroep 'Kunst voor de Allerkleinsten' in Anderlecht. Na mijn studies Sociaal-cultureel werk ben ik direct in de kunsten beland. Eerst bij Rasa, waar we projecten rond visuele hedendaagse kunsten uitwerkten voor kinderen. Daar leerde ik de taal van de kunsten kennen. Naast de liefde is kunst de tweede taal waartoe iedereen de kans moet krijgen ze te ervaren. Ondertussen werk ik in de sociale sector en coördineer ik Elmer Zuid. Samenwerken vinden we erg belangrijk: met de kansen die daaruit voortvloeien gaan we aan de slag.

Anja Van Wayenberg: Ik werk deels als kinderverzorgster en deels als hoofdbegeleidster. Recent kwam ik in de werkgroep terecht. In dat kader organiseer ik mee activiteiten, waardoor ik de kinderen kan zien genieten van de spektakels.

In Anderlecht worden de krachten al geruime tijd gebundeld om ‘Kunst voor de Allerkleinsten’ om te zetten in de praktijk. Hoe kwam dit tot stand?

Gerd: Vijf jaar geleden werden in Brussel de Huizen van het Kind opgericht. Zij ontwikkelden een visie rond het opzetten van samenwerkingsverbanden waarin het kind centraal staat. Zo kwamen we rond de tafel te zitten met kinderdagverblijven, het Huis der Gezinnen en enkele inloopcentra, waardoor de focus al snel naar de leeftijden tussen nul en zes jaar ging. Het eerste wapenfeit was de programmatie van Stip It (een voorstelling van Anne-Beth Schuurmans & Elian Smits, geproduceerd door Cie sQueezz, nvdr). Gaandeweg rijpte het idee om maandelijks een activiteit te voorzien en kort erna werd een lerend netwerk opgestart. Met dit netwerk willen we ontmoeting en kansen creëren in de wijk.

Anne-Beth: Tegelijkertijd hadden wij het project VanKleinsAfAan geschreven, waarmee we bij de partners van dit netwerk kwamen aankloppen. De Kunstendag voor Kinderen was onze eerste echte samenwerking. Het creëren van een familie-aanbod voor jonge kinderen hier in Anderlecht werd erg gesmaakt. Ondertussen hebben er ook al een aantal familiedagen plaatsgevonden. We hebben veel zin om te blijven samenwerken en uitwisselen. Als volgende stap proberen we momenteel middelen te vinden om onze plannen te realiseren en ze structureel verder te kunnen zetten.

Anja, hoe raakte jij betrokken in dit verhaal?

Anja: Ik leerde Marie-Rose kennen als 'Mama Zon’, toen ze ons contacteerde om zelf een voorstelling te komen spelen in het kinderdagverblijf. Die begon erg speels en vertrok van de kinderen zelf. Van daaruit groeiden verdere samenwerkingen. Tijdens Covid hadden we zelfs performances van achter de vensters. Het is erg fijn om te zien hoe de kinderen reageren, hoe ze van de interactie met de kunstenaars genieten. Artiesten spelen helemaal anders in op kinderen, dat werkt ook voor ons als begeleiders inspirerend.

Gerd, hoe past deze samenwerking binnen de visie van Elmer Zuid?

Gerd: We stoelen onze visie op de ‘Eerste 1000 dagen’. Het uitganspunt daarbij is het belang van de eerste levensjaren op de verdere ontwikkeling van het kind: wat je dan aangereikt krijgt, neem je mee voor de rest van je leven. Zo ook met kunst of een beeldentaal, een taal die je letterlijk VanKleinsAfAan zou moeten leren en volledig in de visie van een kinderdagverblijf past. Kinderen moeten zich immers kunnen ontplooien en hier alle kansen toe krijgen. Daarnaast zien we onszelf als sleutelfiguur voor de vele ouders die zoekende zijn. Door mijn vorige werkervaring was het evident dat ik dit in het kinderdagverblijf binnenbracht, maar voor vele begeleiders is dit soms toch out-of-the box. Eens ze echter zien hoe de kinderen ervan genieten, is het niet moeilijk het te vertalen naar de praktijk.

Anne-Beth, hoe was jouw eerste ervaring met het creëren van een voorstelling voor de allerkleinsten?

Anne-Beth: Mijn eerste werk was Moestuin, in 2010. Centraal stonden de aarde en het water dat ik meegenomen had naar het kinderdagverblijf. Ik had helemaal niet nagedacht over zaken als publieksopstelling, met als gevolg dat er direct een kindje in de aarde dook en de vloer overnam... Het enige wat ik toen nog kon doen was meebewegen met de kinderen. Dat moment was bijzonder leerrijk: hoe je je materiaal positioneert, dat je kan vertrouwen op je improvisatietalent, dat je begeleiders moet informeren over wat ze kunnen verwachten of hoe zij zich mogen gedragen ten opzichte van de kinderen. Er viel toen heel veel op zijn plek van alles wat ik wil doen als maker: abstract werken, instant composition, contact met het publiek, hedendaagse kunsten, master of ceremony, participatie...

Hoe ervaren begeleiders dat, zo'n kunstenaar in hun kinderdagverblijf?

Gerd: Ik denk dat ze soms wat schrikken, wanneer ze zien hoe kinderen anders reageren dan in hun dagelijkse routine. Vanochtend was er bijvoorbeeld twijfel of het wel een goed idee zou zijn om een heel energiek kindje mee te nemen naar de voorstelling. Maar net dan zie je bij dat kind een hele andere kant van zijn persoonlijkheid en geef je het kansen om nieuwe grenzen af te tasten. Veel begeleiders zijn zelf niet ondergedompeld in dat bad, wat maakt dat er aanvankelijk soms een bepaalde afstand is. Daarom is het zo belangrijk dergelijke praktijken binnen te brengen in onze specifieke context.

Anja: Als begeleider heb je een open kijk nodig. De manieren waarop een kunstenaar kinderen stimuleert of activiteiten aanbiedt, zijn bijgevolg erg leerzaam en inspirerend. En wij doen graag mee met iets nieuws als we de kinderen zien openbloeien.

Welke uitdagingen zien jullie nog voor het project VanKleinsAfAan?

Marie-Rose: Publiek bereiken voor onze familiedagen en voorstellingen is niet zo moeilijk, dankzij de vele partners die hun achterban toeleidden. We merken wel dat er weinig diversiteit is. Hoe we er voor alle families kunnen zijn, is zeker nog een uitdaging. Dat moeten we stapsgewijs aanpakken en de drempels die er nog zijn proberen weg te werken.

Gerd: Daarnaast is er ook de financiële uitdaging. Bij kinderdagverblijven zijn er geen middelen om uitstappen te doen. We moeten dus projectmatig denken. Er bestaan wel al vele mooie internationale voorbeelden, maar het zou ook een beleidskeuze moeten zijn om voor dit soort projecten middelen vrij te maken. Ik denk dat we hier in Anderlecht een mooi voorbeeld kunnen zijn van hoe het wél kan. De kracht zit hier in de samenwerking tussen de partners, en iedereen doet wat hij moet doen. Zolang dat het geval is kan het project blijven bestaan. Maar helaas is er nog geen structurele zekerheid.

Wil je graag meer weten? Kijk dan naar de aftermovie van de Kunstendag. Ook schreef Anne-Beth Schuurmans het boekje ‘Interdisciplinair theater voor de allerkleinsten’, waarin ze in dialoog gaat met inspirerende mensen en makers die haar pad kruisten.