pARTicipe! | Experimenteren met geluid (praktijkverhaal)

Leefgroep Benjamin

Voor deze pARTicipe!-proeftuin werkten we samen met Minor-Ndako. In Anderlecht hebben zij binnen de residentiële leefgroep Benjamin plaats voor twaalf kinderen van 0 tot 12 jaar. De kinderen die er worden opgenomen kunnen tijdelijk niet bij hun ouders wonen. Soms is dat voor korte, soms voor langere tijd. Ieder kind doorloopt een eigen parcours en wordt samen met zijn of haar gezin op maat begeleid. Zo wonen sommige kinderen voltijds in de leefgroep en gaan anderen enkele dagen per week naar huis.

Een team van zeven begeleiders, een hoofdbegeleider en enkele huishoudelijke assistenten verzorgen samen de dagelijkse werking. Ze werken in een shiftensysteem opdat er zowel overdag als ’s nachts altijd iemand aanwezig is voor de kinderen. Dat is een best complexe context voor een proeftuin, omdat zowel begeleiders als kinderen dagelijks kunnen wisselen.

Culturele interesses en talenten ontdekken

Als start van de proeftuin was het cruciaal inzicht te krijgen in de culturele interesses en talenten van de groep. Omdat de leeftijden erg uit elkaar lagen, deden we dat op twee verschillende manieren. Voor de kinderen van 7 tot 12 jaar organiseerden we een spelsessie BabbelArt. De kinderen van 3 tot 7 jaar gingen samen met hun individuele begeleiders en/of ouders aan de slag met een kleurplaat van Navigate Youth. Hun interesses werden gebundeld en kregen vorm in een laagdrempelig ontdekkingsparcours: een initiatie boksen bij Kureghem Boxing Academy, activiteiten van Radio 1070, een uitstapje naar het openluchtzwembad Flow en kijken naar het online ‘VanKleinsAfAan’-festival van Cie sQueezz.

Kort daarna kregen enkele kinderen uit de leefgroep fijn nieuws: ze konden terug naar huis! Anderen verhuisden dan weer naar een andere leefgroep. De proeftuin ging op dat moment even in pauze tot er zicht was op de nieuwe samenstelling van de groep.

Samenwerking met Cie Squeezz

Enkele maanden later was de groep weer compleet. Qua dynamiek en leeftijd zag ze er echter helemaal anders uit. Omdat er vooral jonge kinderen aanwezig waren, beslisten we samen met Minor-Ndako om met Cie sQueezz in zee te gaan. Hun online festival werd namelijk goed onthaald en hun jarenlange expertise met de allerkleinsten maakten hen de ideale partner.

Marie-Rose Mayele, artistiek coördinator bij Cie sQueezz, maakte meteen de brug met hun project ‘VanKleinsAfAan’, waarbij kunstenaars een week lang in residentie gaan in een crèche of kinderdagverblijf. Ze nodigde kunstenaars Heike Langsdorf (performance) en Ernst Maréchal (klank en muziek) uit. Samen zou het duo eerst artistiek materiaal ontwikkelen voor de leefgroep, om het vervolgens in interactie met de kinderen uit te testen en verder vorm te geven.

Dagelijks gingen ze op ontdekking met een vijftal kinderen van 2 tot 7 jaar oud. Dat gebeurde rond twee thema’s: ‘aanraking van de dingen om ons heen’ en ‘hun geluid’. Ze verkenden zo de materialiteit van alledaagse objecten uit de leefgroep en gingen er experimenteel mee aan de slag: wat kunnen we horen als we luisteren naar onze eigen manipulaties? Samen met de kinderen maakten ze audio-opnames die ze in tekeningen verwerkten. Vervolgens vertaalden ze de tekeningen, die ook als zangpartituren werden gebruikt, in nieuwe geluiden. Beluister de soundscape voor een impressie van deze audio-experimenten:

Begeleiders betrekken

In deze proeftuin was er extra aandacht voor de begeleiders, die eveneens een sessie met de kunstenaars volgden. Teamcoach Hanne vond het namelijk belangrijk om hen intensief bij de proeftuin te betrekken. Ze wou hen zo prikkelen en tools aanreiken om de kinderen aan te zetten tot creativiteit. Deze sessie paste dus in een breder plaatje waarbij de begeleiders een eigen traject volgden rond het omkaderen van spelmomenten. In een leefgroep is er immers meer structuur nodig dan in een standaard gezin. Vaak is het zoeken naar hoe je voor een gezonde sfeer en spelelementen kan zorgen. En hoe begeleiders kinderen naar activiteiten kunnen toeleiden zonder de ‘schoolse kant' op te gaan.

Sommige kinderen hebben het volgens Hanne moeilijk om gefascineerd te raken door spel, terwijl dat net erg belangrijk is in hun ontwikkeling. Voor de kunstenaars is ‘spelen’ dan weer hun beroep, waarbij ze vanuit hun eigen fascinaties en hun nieuwsgierigheden vertrekken. Marie-Rose vermoedde dat het betrekken van kunstenaars het vuur kon aanwakkeren, zowel bij kinderen als bij begeleiders.

Voor de begeleiders was het een bijzondere ervaring. Velen gaven aan dat ze in het begin niet goed wisten wat ze van de sessie moesten verwachten en dat ze uit hun comfortzone moesten treden. De residentie werkte inspirerend op hun reacties en relatie met de kinderen.

Inzetten op de buurt

Tijdens deze proeftuin werd er - waar mogelijk door corona - ook ingezet op het leren kennen van culturele organisaties uit de buurt. Beatriz van Lasso maakte hiervoor een buurtscan waarin een heleboel organisaties en activiteiten werden gebundeld. Het was daarnaast de bedoeling om samen met enkele begeleiders kennis te maken met culturele vrijetijdsactoren en zo drempelverlagend te kunnen werken naar hobby’s toe. Helaas gooide de pandemie echter roet in het eten…

Wel vond er een geslaagde uitwisseling plaats met de Steinerschool uit de straat. Een twintigtal kinderen van een kleuterklas kwam op de laatste residentiedag een sessie volgen met de kunstenaars. Hoewel ze elkaar niet fysiek mochten ontmoeten, was het in zekere zin toch een mooie gelegenheid voor de leefgroep om hun buren beter te leren kennen.

Een samenwerking met verschillende partners

Bij het organiseren van deze proeftuin waren veel partners betrokken, en dat op verschillende niveaus. Het was daarom essentieel om geregeld terug te koppelen en (tussentijdse) evaluaties te organiseren, om zo op ieders noden te kunnen inspelen en altijd goed op de hoogte te blijven van de stand van zaken.

Marie-Rose van Cie sQueezz blikt positief terug op deze samenwerking. Hoewel er vaker overlegmomenten waren dan tijdens een standaard VanKleinsAfAan-project, ging het wel meer de diepte in en waren de taken verdeeld. Voor haar was het een mooi voorbeeld van een project waarin iedereen zijn rol opneemt en dat écht samen mogelijk werd gemaakt.

Voor de start van de residentieweek leefde een vrees bij enkele begeleiders: dat de opzet moeilijk te combineren zou zijn met de dagstructuur van de leefgroep. Na school moet er namelijk veel gebeuren op korte tijd: de kinderen moeten in bad, huiswerk maken, eten… En dan is het al snel bedtijd. Omdat we het belangrijk vonden om allemaal op dezelfde lijn te starten vooraleer we de kunstenaars uitnodigden, hebben we samen naar oplossingen gezocht. De focus lag daarbij op een balans vinden in het dagritme. Wat bleek? Achteraf had de residentieweek een minder grote impact gehad dan initieel werd verwacht.

Samen afsluiten

Twee maanden na de residentieweek keerden kunstenaars Heike en Ernst terug naar de leefgroep met het afgewerkte audio- en beeldmateriaal. Zo kregen de kinderen de kans om naar zichzelf te kijken en te luisteren. Het zichzelf in actie zien had een confronterende werking; het bracht hen in aanraking met zichzelf en gaf hen een boost in hun zelfvertrouwen. Met veel fierheid zochten ze elk in hun kamer een plekje om zelf uitgekozen beeldmateriaal op te hangen. Ook de gedeelde ruimtes werden opgefleurd met deze mooie herinneringen.